van de voorpagina

Wat wil jij de BX-ontwerpers vragen?

Citrovisie is goed voor spraakmakende Citroën-boeken. Wanneer bij hen wat nieuws op stapel staat, besteden we daar graag aandacht aan. Nu zijn we er zo vroeg bij dat de forummers het nieuwe boek over de Citroën BX zelfs kunnen beïnvloeden. Welke vragen moet Thijs van der Zanden aan de BX-ontwerpers stellen?

Het is nog maar een paar maanden geleden dat hier op het forum de recensie werd gepubliceerd van het bij Uitgeverij Citrovisie verschenen CX-boek van Michael Buurma. Thijs van der Zanden, de drijvende kracht achter Citrovisie, is inmiddels alweer aan twee nieuwe projecten begonnen. Eén daarvan is een boek over de BX. Er bestaat weliswaar al een BX-deel in de reeks van ‘de mon père’-boeken, maar omdat dat in het Frans is, kan niet iedereen daarmee uit de voeten. Bovendien zijn de boeken uit deze serie helaas beperkt qua dikte. Voor Thijs redenen genoeg om aan een Nederlandstalig BX-boek te beginnen.

De zaken worden grondig aangepakt; naast een aantal bezoeken aan archieven staat er binnenkort ook een trip naar Italië op het programma om Marcello Gandini te ontmoeten. Gandini, inmiddels gepensioneerd, werkte van 1965 tot 1980 als designer bij Bertone en zette daar in opdracht van Citroën eind jaren ’70 de eerste lijnen van de BX op papier. Het belooft een interessant gesprek te worden, want niemand anders dan Gandini zelf kan beter uitleggen hoe het nou werkelijk zit met de gelijkenis tussen de BX en de Volvo Tundra conceptcar…

Daarnaast wist Thijs contact te leggen met Carl Olsen, de man die tussen 1982 en 1987 de designafdeling van Citroën leidde. Olsen was in die hoedanigheid verantwoordelijk voor de evolutie van de BX na de introductie. Onder zijn leiding werden bijvoorbeeld de BX Sport en Digit ontwikkeld en kwam de série 2 met het nieuwe dashboard tot stand. Tot slot heeft Thijs contact met Yves Dubernard, die destijds als hoofdontwerper bij Heuliez het ontwerp van de BX break en BX 4TC maakte, evenals een aantal modellen die het prototypestadium nooit zouden ontstijgen, zoals een BX coupé en een MPV.

De drie designers zijn inmiddels al lang met pensioen, maar best nog bereid om over hun werk voor Citroën te vertellen. Het eerste interview staat over twee weken gepland. Dan vliegt Thijs naar Italië om Marcello Gandini het hemd van het lijf te vragen over zijn werk voor Citroën. Daarna staan er ook gesprekken met de andere twee designers op het programma.

Welke vragen zou Thijs deze heren zeker moeten stellen? Wat heb je altijd al willen weten over het ontwerpproces van de BX? Waar kwam hun inspiratie vandaan? Waarom kozen ze voor bepaalde oplossingen? Welke designkeuzes heb je nooit begrepen? Post al je vragen in dit topic en lees de antwoorden in het interview dat over een paar weken hier op het forum zal verschijnen.

tekst: t_vanderzanden, foto’s: Citroën Communication en Stile Bertone

Wat een eer: ik mag het vragenlijstje beginnen!

Aan Marcello Gandini:
- Paste uw Tundra-ontwerp (of: pasten de onderliggende ideeën van uw Tundra-ontwerp) bij toeval op het programma van eisen van Citroën voor wat later de BX zou worden, heeft Citroën specifiek om “iets Tundra-achtigs” gevraagd, of heeft u dat ontwerp moeten pushen?
- Bij een aantal afgeleide modellen en bij de facelift schijnt u niet meer betrokken te zijn geweest. Had u zelf nog plannen voor een verdere ontwikkeling van het model? Zo ja, zijn daar schetsen van bewaard?
- Heeft u behalve aan het exterieur ook aan het interieur gewerkt? Wat vond u bij de introductie van het oorspronkelijke dashboard? Hoe kijkt u daar nu tegenaan?
- Zijn de uit het midden geplaatste chevrons op de BX (en later op AX en XM) terug te voeren op het asymmetrische front van de Tundra of hebben zij een andere oorsprong?

Aan Thijs van der Zanden:
- Weet je al hoe het BX-boek gaat heten?
- Weet je al wanneer de verkoop van start gaat?

Mijn vraag is De BX en de Autosport, In welke andere Auto sporttakken heeft BX nog deelgenomen?
De bekendste is vooral toch De BX’en uit de RAllycross met als piloot Jean-Luc Paillier.
En krijgen we daar ook Foto’s van in het boek?
Welke van deze Rallycrossauto’s Die Bestuurd zijn door Paillier staan in ‘t conservatoire?

Al vanaf de eerste dag dat de BX bij de dealer, waar ik werkte, binnenrolde, vraag ik me af waarom het brandstofklepje scheef zit.

Waarom het idee van de Digit niet doorontwikkeld is voor de BX type 2.

Waarom de boardcomputer uit de GT/Digit die even in aangepast vorm in de type 2 heeft gezeten snel weer weg was.

Is er ooit een V6, geblazen benzine motor of Diravi overwogen in de BX?

De plaatsing/vorm van de remlichten bij een BX type 2. Voor mij blijft het er vreemd uit zien, het lijkt gewoon niet te passen.

Waarom de voorramen net niet helemaal open kunnen.

Waarom er ook stalen motorkappen geleverd zijn.

Ik heb twee vragen.
1) Is de uitstraling van de BX die toen op het netvlies van de ontwerpers stond net zo overgekomen bij het publiek?

2) Ik ben nieuwsgierig hoe de ontwerpers van de BX nu terugzien op hun ontwerp.

Misschien is het herkenbaar, bij het verschijnen van een nieuw model ben je onder de indruk van het futuristische gehalte. Nieuwe lijnen, nieuwe technieken frisse uitstraling etc. Een aantal jaren later wordt het model weer opgevolgd door een nieuwer model, weer moderner en frisser, en daarna weer een opvolger, enz.

Na wat langere tijd ben je het eerste model bijna vergeten totdat iemand in je nabije omgeving een oldtimer heeft gekocht en daarmee het model weer onder je aandacht brengt. Je twijfelt dan even of het nu een oude bak is of nostalgie van wat toen zo vooruitstrevend was.

Dus de tweede vraag van me is hoe de ontwerpers nu terug zien op de BX, zien ze die nog steeds als hun ‘kindje’ dat tijdloos in de geschiedenis staat of als iets wat slechts een fase in de tijd was en daarna allang weer is achterhaald? Beleven ze de BX als een nostalgische koestering?

Groet, Alfred.

Mijn vraag is hoe citroen bij de firma danielson is terecht gekomen, (een firma waarvoor er daarna nooit meer beroep is gedaan) voor het project 159B ofte bxsport, voor de carrosserie zijn er toch mallen moeten gemaakt worden voor een zeer beperkte serie 7500 exp.

Ik heb me altijd afgevraagd waar dat briljante ontwerp voor de rugleuningsverstelling van de voorstoelen vandaan kwam, met de draaiknop “naast de knieholte” perfect onder de hand. En vervolgens heb ik me er over verbaasd dat dit extreem functionele ontwerp niet op andere modellen (bijv XM) is toegepast, in tegenstelling bijv. tot die onzinnige, lamme en goedkoop aandoende PSA-deurslotschuifjes die wel in haast elk model terecht kwamen. Hoe werkt zo’n proces? Was er toch iets mis met dit systeem, of heeft een ontwerpafdeling geen geheugen en moet elke ontwerper weer z’n eigen systeem uitvinden?

Ik weet niet of het een vraag is voor deze heren, en ik weet ook niet of het alleen maar BX is, maar ik vraag het me wel af; waarom gaat de dashboardverlichting niet gewoon tegelijk aan met de verlichting en waarom heeft het rechterachterlicht een eigen zekering?

Nog een vraag voor Marcello Gandini, een over lijnen en uitrustingen. Van Robert Opron wordt wel beweerd dat hij een grote afkeer had van opsmuk op de CX, volgens “De Originele Citroën CX” misschien niet helemaal terecht. Waar ook ik een kale CX puur vind, vind ik een kale BX eerder armoedig, zelfs in perfecte staat. Hoe ziet de ontwerper dat? Had hij een luxe uitvoering in zijn hoofd en vindt hij de kale versies uitgekleed? Of had hij juist een pure uitvoering in zijn hoofd en vindt hij de luxe versies overladen?

Marcello Gandini heeft een handtekening aan Thijs van der Zanden weggegeven. Welke geheimen hij prijsgegeven heeft, lezen we hier binnenkort!

van de voorpagina

Marcello Gandini vertelt over de BX

Enkele weken geleden stond op het forum de oproep om vragen in te sturen die Thijs van der Zanden aan de ontwerpers van de BX moest stellen ter voorbereiding op zijn nieuwe, Nederlandstalige BX-boek. Aan Marcello Gandini, die destijds bij Bertone in opdracht van Citroën de eerste lijnen van de BX zette, heeft Thijs veel wetenswaardigs ontlokt.

Het interview met Marcello Gandini vond plaats op de binnenplaats van zijn landhuis in de buurt van Turijn. Hij vertelde dat hij lang naar dit huis heeft gezocht en het jaren geleden als opknapproject gekocht heeft. Door de jaren heen heeft hij het omgetoverd tot een prachtige woning die van alle gemakken voorzien is. Er is een groot zwembad en zelfs een designstudio, want Gandini (76) is nog altijd actief als designer. Destijds rolde hij als vanzelf het vakgebied in: “Ik deed vroeger veel met kleine sportieve auto’s, aanvankelijk vooral op mechanisch vlak, maar al snel kwam daar ook de vormgeving van de carrosserie bij kijken. Van het een kwam het ander en in 1965 ben ik als ontwerper bij Bertone begonnen. In die tijd was het niet zo moeilijk om werk te vinden, maar wel om er ook een goed salaris bij te krijgen.” Hij glimlacht even. “Bertone was in die tijd niet groot. Toen ik begon, was er geen personeel in dienst. Er was een jongen die af en toe wat klusjes deed, maar naast Bertone zelf was ik het enige personeelslid.”

Begin jaren ’70 kwam het eerste contact met Citroën tot stand toen Bertone door Citroën werd gevraagd te kijken of het mogelijk was een vierdeurs SM te ontwikkelen. “Dit project werd vrij snel weer stilgezet, ik weet niet meer precies waarom, maar ik denk dat het niet haalbaar was of op een andere manier te complex om mee door te gaan. Rond die tijd ben ik ook eens bij Citroën geweest en mocht ik in de fabriek aan de Quai André Citroën kijken. Ik herinner me vooral nog de art-déco-achtige details in de verder vrij zakelijke bouwstijl. Steunpilaren met helemaal bovenaan van die versierselen eraan enzo.” Het contact met Citroën bleef bestaan en Bertone probeerde dit verder te verstevigen door in 1972 met de Camargue te komen, een conceptcar op basis van de Citroën GS. Via Citroën kreeg Bertone ook de opdracht om aan de Quattroporte van Maserati te werken. Gandini: “Dat is inderdaad ook mijn ontwerp, al was dat meer een Maserati-project dan iets voor Citroën, hoewel daar natuurlijk wel mensen van Citroën in de directie zaten op dat moment.”

Dan komt het gesprek op de BX. Gandini: “In augustus 1978 ben ik door Citroën uitgenodigd. Men was daar toen al twee jaar bezig met het ontwerp van een nieuwe middenklasser en de directie was niet tevreden over de resultaten, dus er werd hulp van buitenaf ingeroepen. De vraag van Citroën aan mij was om een auto te ontwerpen die Citroën-liefhebbers zou aanspreken maar die ook aantrekkelijk was voor niet-Citroënrijders.”

“Het BX-project heb ik uitgevoerd onder grote tijdsdruk. Dat is natuurlijk ook niet zo gek: Citroëns eigen designteam had twee jaar lang gewerkt aan ontwerpen die de directie niet bevielen, dus de tijd begon te dringen. Het ontwerpcentrum van Citroën heb ik omwille van de tijdsdruk dan ook nooit bezocht, ik heb hun eigen ontwerpen nooit gezien en ik heb ook geen contact gehad met Citroëns eigen designers. Die zullen mij trouwens wel als concurrent hebben gezien. Stel je voor: je hebt twee jaar aan een ontwerp gewerkt en de directie zegt dan dat het niet goed is en laat een buitenstaander een nieuw ontwerp maken! Maar ja, ik werd natuurlijk ook niet ingehuurd om vrienden te maken.”

De enorme tijdsdruk is ook terug te zien in het verdere verloop van het project. Gandini: “We moesten snel werken, voor de BX heb ik nauwelijks schetsen gemaakt en ben ik meteen met modellen begonnen. In augustus kreeg ik de opdracht en in november had ik mijn ontwerp klaar in de vorm van een model van het exterieur op ware grootte. Dit soort snelle klussen deed ik het liefst: jezelf niet teveel vragen stellen, maar gewoon aan de slag en raak schieten. Ik denk zelfs dat het resultaat beter is als je maar weinig tijd hebt.”

wordt vervolgd

vervolg

Gandini doet er nog een schepje bovenop: “Over de reacties van Citroën op mijn ontwerp kan ik niks vertellen, omdat ik er niet bij was. Het model was klaar en is met een vrachtwagen naar Parijs gestuurd. We maakten het ontwerp en stuurden de factuur en dat was het. Pas bij de presentatie van de BX in 1982 zag ik het eindresultaat.”

Uiteraard komt ook het ontwerp van de Reliant FW11 en de Volvo Tundra ter sprake - twee door Gandini ontworpen auto’s die qua stijl sterk op de BX lijken. Altijd wordt beweerd dat hij deze ontwerpen als blauwdruk heeft gebruikt voor zijn ontwerp van de BX. Gandini: “In de tweede helft van de jaren ’70 begonnen scherpe, gedefinieerde lijnen hip te worden in autodesign. Het was een beetje de tijdsgeest, het was de style du moment. Die scherpe lijnen waren in die tijd bovendien ook ons handelsmerk. Autofabrikanten kwamen naar Bertone omdat ze die lijnen gezien hadden in onze showcars op autotentoonstellingen, en ook zulke ontwerpen wilden. Bij de BX is deze scherpe stijl gemengd met enkele Citroën-kenmerken. Het is absoluut niet waar dat er ontwerpen gerecycled werden. Natuurlijk neem je wel eens een element of een detail uit een vorig ontwerp over, maar er werden geen ontwerpen hergebruikt.”

“De Reliant herinner ik me eerlijk gezegd nog maar vaag. Dat project is uiteindelijk niet doorgegaan. Wat de Tundra betreft: we hadden goede contacten met Volvo eind jaren ’70, en om die te verstevigen hebben we besloten om de Tundra showcar te maken. Dat is in dezelfde periode geweest als waarin we aan het BX ontwerp hebben gewerkt, de Volvo kwam hooguit enkele maanden later. Er is inderdaad een sterke gelijkenis, maar als je onder tijdsdruk een auto moet ontwerpen in een bepaalde stijl, en kort daarna weer een, van ongeveer dezelfde grootte, dan heb je niet altijd tijd om een nieuwe studie te maken. Dan lijken ze op elkaar. Overigens heeft voor zover ik weet noch Citroën noch Volvo moeilijk gedaan over deze gelijkenis.”

In 1979 vertrok Gandini bij Bertone om voor zichzelf te beginnen. “Later heb ik nog wel eens contact gehad met Citroën, maar niet over het BX project, dat heeft Citroën zelf verder uitgewerkt. Men is trouwens zeer dicht bij mijn oorspronkelijke ontwerp gebleven. Waarschijnlijk had men zo veel haast dat er ook weinig tijd was om nog veel te veranderen. De BX is echt gebleven zoals ik ‘m bedacht had en dat gebeurde niet vaak.”

Gandini heeft zelf twee BX’en gehad. “Ik vond het fijne auto’s, al voelden ze wel wat fragiel en licht aan, bij bijvoorbeeld het dichtslaan van de portieren. In Italië hadden we een poosje een reclamespot met een zwarte BX en daarin vond ik de auto wel goed tot zijn recht komen. Die spot was alleen zo vaak op TV dat het na een poosje begon te vervelen en ik er zelfs door vrienden op werd aangesproken.”

Tot slot: hoe kijkt Marcello Gandini tegenwoordig terug op ‘zijn’ BX? Staat het model in zijn persoonlijke top tien van meest geslaagde creaties? Gandini glimlacht weer even: “Ik heb het omgekeerde, ik heb een lijstje met ontwerpen waar ik het minst trots op ben. De BX staat ook in die lijst, maar wel op een acceptabele plaats hoor.”

Ben je nieuwsgierig geworden naar het BX-boek van Citrovisie? Hou dan dit topic in de gaten en kijk ook eens op facebook.com/citrovisie.

tekst en foto’s: t_vanderzanden

Wat een leuk en goed interview, met een, naar het lijkt, echt oprechte Gandini.
Toch blijft het BX ontwerp afwijkend van alle andere naoorlogse Citroënlijnen (met uitzondering van de Eend wellicht). En nu snap ik ook hoe dat komt. Na de GS blijft het mijn favoriete Citroën, ondanks de gammele deurgeluiden .
Toen ik op vakantie in Frankrijk in een autoblad de eerste foto’s zag van de BX Break wist ik gelijk: die wil ik ook hebben. En als je dan nu de foto ziet van de Break in dit artikel, dan zeg ik weer: YES wat een heldere lijnen.

nltecoko schreef:

Ik heb me altijd afgevraagd waar dat briljante ontwerp voor de rugleuningsverstelling van de voorstoelen vandaan kwam, met de draaiknop “naast de knieholte” perfect onder de hand.

Helemaal mee oneens. Wat een rampensysteem. Bij verstelling van normaal naar volledig achterover heb je artrose in je polsgewricht. Wat is er mis met de ontgrendelhandel van de GS. Handel los en druk maar met je rug tot de goede stand. Simpeler en effektiever kan het niet.

Adri

Wat een leuk interview.
De BX, wat houd ik van die auto. Mijn eerste auto.

JW

Als Bertone’s inbreng in het uiteindelijke ontwerp van de BX een schaalmodel was, hebben ze dus alleen aan het exterieur gewerkt en is het interieur met zijn bijzondere instrumentenpaneel aan iemand anders te danken. Ik ben benieuwd of Thijs daarover ook nog verhalen weet op te diepen!