Citroëns in Inkt: André Franquin

Het zit vaak in de kleinigheden. Zoals het vergeten van één woord: “miniatuur”. Door dat ene woord te vergeten zat de redactie met twaalf prachtige DSsen in plaats van de gewenste miniaturen. Dat was in 1965. Guust had maar één woord vergeten…

Misschien is dat onder citrofielen wel de bekendste grap die André Franquin maakte rond de auto die hij zelf reed: de Citroën DS. Het was zeker niet de enige keer dat een Citroën optrad in zijn werk en ook zeker niet de laatste keer dat dat gebeurde als onderwerp of lijdend voorwerp van een grap. André Franquin overleed in 1997. Na twintig jaar kijken we nog eens terug op ons merk in het werk van een fanatieke DS-rijder.

De belangrijkste helden van Franquin reden zelf zelden Citroën. Kwabbernoot had in de vroege jaren ’50 een 5CV Sport, maar Robbedoes en Kwabbernoot reden in het grootste deel van hun reeks onder Franquin twee (fictieve) Turbots voordat ze overstapten op een Honda S800. Guust Flater reed in een steeds verder onttakelde Fiat 509, die nog wel eens per abuis voor een Citroën wordt aangekeken. Dat betekent niet dat Citroëns geen belangrijke rol spelen in de series. De scène waarin Kwabbernoot in een op afstand bestuurde ID wordt ontvoerd, is legendarisch, ook omdat de handschoenen op het stuur waren gebaseerd op de typische gewoonte van de tekenaar om zijn DS te parkeren met z’n handschoenen zodanig op het stuur dat het er veel op leek dat de onzichtbare man in was gestapt.

Hoewel Guust zelf dus in een Fiat van twijfelachtige conditie rondrijdt, gebeurt er ook rond zijn personage nogal het één en ander met Citroëns. “De grootste vis die ik ooit gevangen heb, was zo’n grote snoek”, merkt Guust op – en wordt verkeerd begrepen door de bestuurder van een DS Pallas, die daardoor bij het inparkeren schade maakt. Het merkwaardigste aan die grap lijkt de tekst. Ook in het Frans handelt die over een snoek (brochet) en de grootste snoek die Guust ooit heeft gevangen moet nu op ongeveer 4,83m lang worden geschat… Zou Franquin hier voor het Vlaamse en Nederlandse publiek een paasei hebben verstopt? Veel later tellen we niet één of twee, maar zelfs drie Citroëns op de snelweg, waar Pruimpit vanuit de auto van Guust bloemen plukt. Het zijn een GS, een DS en een SM, waarbij de SM duidelijk is gebruikt als het schoolvoorbeeld van een snelle, dure wagen. Wie zich in de decors gaat verdiepen (wat op zichzelf al zeer de moeite waard is) vindt daar nog ontelbare Tractions, 2CVs, Ami’s en andere Citroëns.

André Franquin leerde het vak in de loop van de jaren ’40 samen met onder anderen Morris (Maurice de Bevere) in de VS als animatietekenaar. In 1946 zou hij de avonturen van Robbedoes en Kwabbernoot overnemen van Jijé (Joseph Gillain), waarmee de bekendste periode in die reeks zou beginnen. Hij zou er 21 jaar lang, tot 1967, aan blijven werken, waarbij bekende personages als de graaf van Rommelgem, de Marsupilami en het dorp Rommelgem zelf, met al zijn typische inwoners aan de tekenpen van Franquin zouden ontspruiten. Door een ruzie bij Dupuis zou Franquin korte tijd bij Lombard werken en daar de strip Ton en Tineke ontwikkelen. De ruzie met Dupuis duurde niet lang en Franquin was snel terug op het oude nest. Vanaf 1957 tekende Franquin voor Dupuis, naast Robbedoes en Kwabbernoot, een wekelijkse grap rond Guust Flater. Ook werkte Franquin aan de autorubriek Starter. In die periode werd hij veel bijgestaan door Jidéhem (Jean de Mesmaeker), die na 1961 veel werk van Franquin volledig zou overnemen (waaronder Starter) en die zelf ook verklaard Citrofiel is. In de loop van de jaren ’60 en ’70 werkte Franquin vooral aan de reeks Guust en aan de reeks De Marsupilami, een figuur waarvoor hij de rechten zelf hield. Vanaf 1977 tekende Franquin voor de tijdschriften Le Trombone Illustré en Fluide Glacial een reeks inktzwarte, maar veelal briljante grappen die in twee albums zouden worden gebundeld: Zwartkijken/Idées Noires. Het laatste album van Guust kwam na een pauze van 14 jaar in 1996 uit. In de tussentijd was er wel een album 0 met de allereerste grappen uit 1957 verschenen en, eindelijk, het ‘spookalbum’ R5, waarin onder andere reclamegrappen voor een frisdrank van brouwerij Piedboeuf en voor Philips batterijen werden gebundeld.

Fans hielden moed toen in 1996 het vijftiende album in de serie Guust verscheen; de grappen en tekeningen hadden nergens aan souplesse, timing en detail ingeleverd. Het mocht echter niet meer baten. André Franquin, misschien wel de belangrijkste exponent van wat nu de School van Marcinelle wordt genoemd, overleed op 5 januari 1997. Hij was net 73 geworden. Het was voor het beeldverhaal het einde van een tijdperk. Het was voor de Citroën-gemeenschap het verlies van een kunstenaar die de bijzondere lijnvoering van Citroën perfect wist samen te smelten met de technieken die het beeldverhaal vraagt. Gelukkig is het oeuvre van Franquin ruimschoots toegankelijk, zodat we er als liefhebbers nog lang van kunnen genieten.

Wie André Franquin aan het werk wil zien, doet er goed aan op YouTube eens te zoeken naar oude afleveringen van het TV-programma Tac au Tac!

Tekst: Penny Lane, illustraties: André Franquin

Leuk stukje!

Derk, super leuke stukje!

Leuk artikel!

Guust Flater is voor mij de leukste personnage die Franquin heeft voortgebracht, echt subliem!

Hier nog een fan, leuk stuk!

Hier ook een fan!!!

http://i56.photobucket.com/albums/g183/Wings_photo/Strip auto/Guust6.jpg

Het is trouwens algemeen bekend dat Jidéhem (Verbastering van Jean de Mesmaecker - JDM) de meeste auto’s (en vaak ook achtergronden) in de Robbedoesverhalen en Guust tekende en inkte. In weekblad Robbedoes had die bovendien een rubriek waarin de nieuwste modellen van die tijd werden besproken met een prachtige tekening van het besproken model erbij (Starter heette de rubriek).

Ook leuk Guust Flater met een Citroën type 55

DS-Frank schreef:

Het is trouwens algemeen bekend dat Jidéhem (Verbastering van Jean de Mesmaecker - JDM) de meeste auto’s (en vaak ook achtergronden) in de Robbedoesverhalen en Guust tekende en inkte. In weekblad Robbedoes had die bovendien een rubriek waarin de nieuwste modellen van die tijd werden besproken met een prachtige tekening van het besproken model erbij (Starter heette de rubriek).

En Demesmaecker kwam weer voor in Guust!

Klopt en naar verluidt stond de schoonvader van Jidéhem model voor het opgeblazen figuur Demesmaecker.

Hier nog een foto van een andere medewerker van Franquin en ook zelfstandig scenarist en tekenaar van o.a. Olivier Blunder, Greg:

Blijkbaar ook een liefhebber van mooie luxe wagens.

bogaard77 schreef:

DS-Frank schreef:

Het is trouwens algemeen bekend dat Jidéhem (Verbastering van Jean de Mesmaecker - JDM) de meeste auto’s (en vaak ook achtergronden) in de Robbedoesverhalen en Guust tekende en inkte. In weekblad Robbedoes had die bovendien een rubriek waarin de nieuwste modellen van die tijd werden besproken met een prachtige tekening van het besproken model erbij (Starter heette de rubriek).

En Demesmaecker kwam weer voor in Guust!

Ja, en die was vaak boos!

Van de Voorpagina

De CX, Franka en de tekenaar

Ter gelegenheid van het 75 jarig bestaan van Citroën in 1994 werd een bijzondere tentoonstelling georganiseerd: De fraaie lijn : Citroën in de strip. Een keur aan striptekenaars leverde tekeningen waarin de Citroën prominent in beeld is. Henk Kuijpers maakte voor de tentoonstelling een aangepaste versie van het achterplat van zijn creatie Moordende concurrentie van stripheldin en sekssymbool Franka.

In 1990 verscheen deel 9 uit de populaire strip Franka, waarin de hooggehakte privédetective – eigenlijk op vakantie met haar hondje – in een Frans avontuur belandt. Op de achterkant van het stripboek zien we Franka op de Champs Elysée uit een Citroën CX stappen terwijl ze door een persfotograaf wordt gekiekt. Ze gaat naar een modeshow en is op de gelegenheid gekleed.

De bovenste helft van de tekening wordt geheel in beslag genomen door een opsomming van andere uitgaven van de uitgever. Niet alleen Franka verhalen, maar ook tientallen andere strips zoals afleveringen van Sjors & Sjimmie, Storm en De generaal. Toen Henk Kuijpers zijn tekening aanbood voor de tentoonstelling De Klare Lijn moest eigenlijk de hele bovenkant dus worden bijgewerkt. Want zo’n tekstvak in een expositie, dat is geen gezicht. Nu had Kuijpers het ontwerp natuurlijk wel dun in potlood allang af, maar sommige details zijn in zijn aanvulling toch opmerkelijk: kijk eens naar de eerste lantaarnpaal net voor de grote boom. Of net achter de boom? Op de achterkant van het stripverhaal zien de lantaarnvoet duidelijk vóór de boom staan en wordt het zicht op de bovenkant belemmerd door het tekstvak. Op het ontwerp voor Citroën is de bovenkant wel te zien. Met lamp en schijnsel achter de boom!

Minder verassend maar wel opmerkelijk is dat de tekenaar een aantal auto’s van zijn eerste ontwerp heeft vervangen door Citroëns. Of nouja, een aantal? Op de Champs Elysée rijden alleen maar Citroëns! We herkennen zonder moeite een ID, een XM een HY, een BX, een Ami6 en helemaal in de verte minstens nog een Traction. Wat een plezier!
Ook in nog kleinere details is de zeefdruk aangepast aan zijn nieuwe functie. Franka’s oorspronkelijke CX was voorzien van de nummerplaat 90-HK-75: het jaar dat de tekening werd gemaakt (’90), de initialen van de tekenaar Henk Kuijpers, en de code voor het departement Parijs (75). Voor het feestje van Citroën werd de nummerplaat aangepast: 1994 (we zijn vier jaar verder) en AC (André Citroën). De 75 kon blijven als code voor Parijs én de leeftijd van de jubilaris. Hoe mooi is dat?

Van de jubileumeditie zijn in totaal 284 zeefdrukken in vier verschillende oplagen gemaakt. 100 waren er voor medewerkers van Citroën Nederland. Deze kregen heel toepasselijk de code “CX” mee. Nog eens 100 waren er voor vaste klanten van “Griffioen Grafiek”,  de uitgever van deze bijzondere prent. 34 exemplaren kregen de raadselachtige code “HC” mee en de laatste 50 waren voor Sjors & Sjimmie. En die hebben niet eens rijbewijs!

Franka zelf lijkt overigens geen specifieke voorliefde voor de Citroën te hebben. Alles wat rolt en glimt en een beetje groot is mag zich in haar belangstelling verheugen. Gelukkig maakt Citroën meer wagens in deze categorie. Zo kan het dat ze ook betrapt is met een DS en een Chapron. En kijk eens naar de naam van het café achter Franka met haar DS: die Henk Kuijpers hield wel van een grapje! Op het omslag van de Franse editie van Santenkraam (Drôle de cirque) prijkt een fraaie Traction Avant en ook is Franka wel eens naast een eend betrapt. Naast. Niet in, dat spreekt…

Henk Kuijpers was kennelijk tevreden met het resultaat van de hernieuwde Franka-komt-uit-een-CX tekening, want wat wil het geval? In 2006 beleefde Moordende Concurrentie de vijfde geheel herziene herdruk.  In vergelijking met de tekening uit 1990 is het tekstblok een stuk kleiner en is er ook nu ruimte voor het schijnsel van de lamp. En verhip, nu klopt het wel! Zowel de voet van de lamp als het schijnsel bevinden zich vóór de boom! Verder is de tekening wat feller van kleur maar identiek aan die van 1990. Zelfs de nummerplaat van de CX is dezelfde als die uit de eerste editie. Ook de datering van de eerste druk is gehandhaafd. Heeft Henk Kuijpers de Citrofielen bewust een beentje gelicht? Ooit zullen we er achter komen!

Verderpraten over Franka en haar wonderlijke wagens kan hier.

tekst: Kunstenvliegwerk
foto’s: Henk Kuijpers / Big Balloon / Uitgeverij Franka BV; Kunstenvliegwerk
Doneer, zo blijven we draaien!

Een tip voor de kalender? Een bijdrage voor de voorpagina? Schrijf .(JavaScript moet ingeschakeld zijn om dit e-mail adres te bekijken)!

Leuk verhaal, kende de plaat achterop het album wel en wist ook dat er een aantal in druk als poster circuleerden, maar het zoek-de-verschillen is nieuw voor me, leuk.

Blijft een mooie plaat. Zou er graag een hebben. Maar vind ze maar eens…

Wauw wat een enorm leuk verhaal. Heb deze poster 2 maanden geleden cadeau gekregen, erg leuk om nog wat meer achtergrond verhaal erbij te hebben!

Incidenteel duiken ze wel eens op bij internetveilingen zoals Catawiki, maar het is wel goed zoeken inderdaad.

Er hangt iets in de lucht!

Voorpagina van ons lijfblad. Viel zojuist op de mat…