André Citroën: De Ideeënverzamelaar

Op 5 februari is het 139 jaar geleden dat een belangrijk man in de geschiedenis van Citroën ter wereld kwam. Namelijk: de man zelf, André Citroën. Wie was die man die ons de Traction Avant gaf? Hoe vernieuwend was Citroën zelf? Een blik op André Citroën, industrieel en organisator.

De ouders van André Citroën, de Nederlandse diamantair Levie Citroen en de Poolse Amalia Kleinmann, verhuisden in 1873 naar Parijs. Daar werd André-Gustave Citroën geboren op 5 februari 1878 als jongste van vijf kinderen. In 1884 pleegde zijn vader zelfmoord. André en de andere kinderen werden daarom grotendeels opgevoed door hun moeder, die ook de zaak overnam. Pas als André Citroën wordt ingeschreven aan het Lycée Condorcet verschijnt voor het eerst de trema op de ‘e’, omdat Citroën op die manier zijn naam beter vindt klinken. Hij blijkt op school al snel aanleg te hebben voor vakken in wetenschap en techniek. Als hij negen jaar is, ontdekt hij het werk van Jules Verne, dat hem zijn leven lang blijft inspireren. De bouw van de Eiffeltoren in 1889 zet hem er uiteindelijk toe aan om een carrière als ingenieur en industrieel na te streven. Daarom schrijft hij zich in aan de École Polytechnique.

In de paasvakantie van 1900 reist André naar Polen om familie te bezoeken. Daar maakt hij kennis met tandwielen met V-vormige vertanding. Ze zijn ideaal voor bijvoorbeeld korenmolens en spinnerijen. André Citroën ziet er een ideale mogelijkheid in om zijn industriële carrière te lanceren en stelt voor de productielicentie van de Russen over te nemen. De tandwielen kunnen grote krachten overbrengen en veel geruislozer werken dan de gangbare rechte vertanding, maar is afhankelijk van een grote mate van precisie tijdens de productie. Citroën haalt die precisie in Amerika, waar de massaproductie verder gevorderd is. Het idee is om de vertanding te frezen in plaats van die mee te gieten. Maar eerst moet Citroën nog twee hordes overwinnen: zijn opleiding moet af en hij moet z’n militaire diensttijd volbrengen.

Mors 12.8 liter Grand Prix uit 1908, het jaar waarin André Citroën voor Mors gaat werken.
foto: maximum-acceleration.org

Auto’s komen pas in het leven van André Citroën als hij in dienst treedt bij het noodlijdende Mors. Hij reorganiseert daar de fabriek en weet de productiecapaciteit en afzet flink te vergroten. Als verzamelaar van talent en ideeën heeft hij bewondering voor massaproductiemethodes. Zo maakt hij kennis met de methodes die Henry Ford in de VS toepast op de productie van auto’s. Ook doet hij ervaring op met het verbeteren van de effectiviteit van medewerkers door het verbeteren van arbeidsomstandigheden.

In 1912 is het eindelijk zover: aan de Rue du Faubourg-Saint-Denis start Citroën zijn fabriek in dubbel-helicoïde tandwielen. Voor het eerst ziet de wereld een logo dat we nu zo goed kennen: de dubbele chevrons, afgeleid van de vertanding van de tandwielen die Citroën maakt, doen hun intrede. Het bedrijf moet echter al snel verhuizen en komt terecht aan de Quai de Grenelle, naast de fabrieken van Mors. In deze periode vraagt Citroën diverse patenten aan voor het gebruik van zijn tandwielen, waaronder in differentiëlen van auto’s. In vier jaar tijd vertienvoudigt Citroën vrijwel eigenhandig het bedrijf.

foto: Delcampe.net

Privé is Citroën iemand die van het goede leven houdt. Parijs is een stad die hem daarin op geen enkele wijze tegenwerkt. Het nachtleven lokt en dat doen ook de casino’s en de paardenrennen, waar hij groten bedragen wint, maar ook verliest. Citroën is in het sociale leven van Parijs iemand die als gul bekend staat. Of hij dat ook voor zichzelf was, is te betwijfelen: in tegenstelling tot andere industriëlen heeft Citroën geen andere dure hobby’s. Zijn grootste winst behaalt hij in het casino van Touquet, waar hij Georgina Bingen ontmoet. In 1914, twee maanden voor het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog, trouwen ze. Samen krijgen ze vier kinderen.

André Citroën en Georgina Bingen

Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog wordt Citroën gemobiliseerd. Aan het front merkt hij een groot tekort aan wapens en munitie op. Om dat op te lossen doet hij het ministerie van oorlog een voorstel: hij wil munitie maken met gebruikmaking van de principes van de massaproductie. Daarvoor wil hij in drie maanden een fabriek bouwen waar tussen 5- en 10.000 granaten per dag kunnen worden gemaakt. Uiteindelijk koopt hij hiervoor een terrein van vijftien hectare aan de Quay de Javel. Na de oorlog besluit Citroën de fabriek om te bouwen om er auto’s te gaan maken. Met die fabriek wil Citroën betaalbare auto’s gaan maken, ook nu weer naar voorbeeld van Ford. Citroën lanceert daarom in januari 1919 een perscampagne, waarin hij aankondigt dat de nieuwe wagen ffr. 7.250,- zal gaan kosten: zo goed als de helft van het opdat moment goedkoopste model op de Franse markt. Het is de eerste geslaagde grootschalige perscampagne: iets waar Citroën in de loop van de tijd een talent voor zou blijken te hebben. In 1919 start de productie met 30 auto’s per dag.

Ideeën verzamelen zou ook in de autoindustrie Citroën weer goed van pas komen. In 1926 levert Citroën de eerste Europese auto met geheel stalen constructie: een idee van Edward Budd uit de VS dat al sinds 1914 door Dodge werd gebruikt. In 1928 is de Citroën C4/C6 de eerste in Europa met de Moteur Flottant, een in rubber opgehangen motor. Een idee van Chrysler. In 1934 volgt de 7/11/15CV Traction Avant met een zelfdragende koets (een idee dat in 1922 al door Lancia was uitgevoerd) en voorwielaandrijving (een idee waar bijvoorbeeld Cord in de VS al sinds 1929 mee op de markt was).

Ook voor het aan de man brengen van Citroëns heeft André de nodige ideeën verzameld. Instructieboekjes en showrooms komen uit de VS. Gespecialiseerde werkplaatsen met onderdelen op voorraad, in feite wat we nu een dealernetwerk noemen, is ook een idee dat Citroën uit de VS heeft meegenomen. Dankzij dat netwerk kan Citroën als één van de eersten aan direct marketing doen door informatie te verzamelen over klanten. Zo kunnen duizenden aanbevelingsbrieven door heel Frankrijk worden verzonden die uitleggen waarom een specifiek Citroën-model ‘echt iets voor u’ is. Vanaf 1920 kun je een Citroën bovendien op krediet kopen. En er is iets dat ze in Amerika niet hebben: de Eiffeltoren. Citroën maakt er ’s werelds grootste lichtreclamezuil van.

Louis Renault en André Citroën

Tegenover een dergelijke drang om te vernieuwen en om de beste ideeën van de tijd samen te brengen, staat een chronisch tekort aan kapitaal. De munitiefabriek bracht, ondanks het organisatorisch succes, niet eens het geïnvesteerde kapitaal op. De voortdurende expansie van de autofabriek creëerde behalve een beroemd automerk ook een berg schulden, die samen met de smalle marges op de relatief goedkope auto’s van Citroën in 1927 een reddingspoging tot gevolg hadden en nog één in 1934, toen op aandringen van de staat de grootste schuldeisers (Michelin) het bedrijf overnamen.

1934 was het jaar dat de nu legendarische Traction Avant op de markt kwam. Citroën had voor het ontwerp André Lefebvre aangetrokken. Het komt op conto van het organisatietalent en de feilloze neus voor goede ideeën van Citroën dat in 1933 in één jaar tijd de “Trax” vanaf de tekentafel tot realiteit werd ontwikkeld. Bovendien werd in een half jaar tijd de fabriek aan de Quai de Javel geheel gemoderniseerd. Maar was de Traction een nummer te hoog? Aanloopproblemen lieten de nieuwe eigenaren van de fabriek besluiten om de Rosalie nog maar een poosje aan te houden (maar met de motor van de Traction Avant).

André Citroën houdt zich in de loop van 1933 en 1934 persoonlijk bezig met de herstructurering van de fabriek, het project Traction Avant en het faillissement en de daarbij horende onderhandelingen. In 1935 legt hij zijn werkzaamheden bij Citroën neer, maar blijft nog wel voorzitter van de raad van bestuur. Hij is dan al wel ernstig ziek: hij heeft maagkanker. In mei wordt hij daaraan geopereerd, maar hij overlijdt op 3 juli 1935, 57 jaar oud.

Tekst: Penny Lane, foto’s: Citroën Communication (tenzij anders vermeld)

Wat fijn dat we na 13,5 jaar Citroën-Forum.nl eindelijk een biografie van André Citroën hebben en dan nog wel zo’n mooie. Bedankt, Penny Lane!

Goed verhaal, en inderdaad mooi dat we nu de naamgever van ons forum op zn geboortedag eren met een biografie!

Wat een leuk stuk! Blijft wel een bijzonder levensverhaal!

Er wordt hierboven gesproken dat de Traction Avant (Trax) op de markt kwam, maar Citroën/André heeft het model toch nooit zo in de markt gezet? Maar als 7 CV en 11 CV etc.
Zou hij zelf nog hebben mee gekregen dat in de volksmond er nagenoeg altijd Traction Avant wordt gezegd?

Het model werd vanaf het allereerste begin aangeprezen als Citroën 7/11/15/22 CV traction avant.

Er bestaat een Nederlandse biografie over André Citroën en is geschreven door Jacques Wolgensinger.