home » Citroen Nieuws » Citroen BX » Marcello Gandini vertelt over de BX

Onlangs stond hier de oproep om vragen in te sturen die Thijs van der Zanden aan de ontwerpers van de BX moest stellen voor zijn nieuwe, Nederlandstalige BX-boek. Aan Marcello Gandini, die destijds bij Bertone in opdracht van Citroën de eerste lijnen van de BX zette, heeft Thijs veel wetenswaardigs ontlokt.

Het interview met Marcello Gandini vond plaats op de binnenplaats van zijn landhuis in de buurt van Turijn. Hij vertelde dat hij lang naar dit huis heeft gezocht en het jaren geleden als opknapproject gekocht heeft. Door de jaren heen heeft hij het omgetoverd tot een prachtige woning die van alle gemakken voorzien is. Er is een groot zwembad en zelfs een designstudio, want Gandini (76) is nog altijd actief als designer. Destijds rolde hij als vanzelf het vakgebied in: “Ik deed vroeger veel met kleine sportieve auto’s, aanvankelijk vooral op mechanisch vlak, maar al snel kwam daar ook de vormgeving van de carrosserie bij kijken. Van het een kwam het ander en in 1965 ben ik als ontwerper bij Bertone begonnen. In die tijd was het niet zo moeilijk om werk te vinden, maar wel om er ook een goed salaris bij te krijgen.” Hij glimlacht even. “Bertone was in die tijd niet groot. Toen ik begon, was er geen personeel in dienst. Er was een jongen die af en toe wat klusjes deed, maar naast Bertone zelf was ik het enige personeelslid.”

Begin jaren ’70 kwam het eerste contact met Citroën tot stand toen Bertone door Citroën werd gevraagd te kijken of het mogelijk was een vierdeurs SM te ontwikkelen. “Dit project werd vrij snel weer stilgezet, ik weet niet meer precies waarom, maar ik denk dat het niet haalbaar was of op een andere manier te complex om mee door te gaan. Rond die tijd ben ik ook eens bij Citroën geweest en mocht ik in de fabriek aan de Quai André Citroën kijken. Ik herinner me vooral nog de art-déco-achtige details in de verder vrij zakelijke bouwstijl. Steunpilaren met helemaal bovenaan van die versierselen eraan enzo.” Het contact met Citroën bleef bestaan en Bertone probeerde dit verder te verstevigen door in 1972 met de Camargue te komen, een conceptcar op basis van de Citroën GS. Via Citroën kreeg Bertone ook de opdracht om aan de Quattroporte van Maserati te werken. Gandini: “Dat is inderdaad ook mijn ontwerp, al was dat meer een Maserati-project dan iets voor Citroën, hoewel daar natuurlijk wel mensen van Citroën in de directie zaten op dat moment.”

Dan komt het gesprek op de BX. Gandini: “In augustus 1978 ben ik door Citroën uitgenodigd. Men was daar toen al twee jaar bezig met het ontwerp van een nieuwe middenklasser en de directie was niet tevreden over de resultaten, dus er werd hulp van buitenaf ingeroepen. De vraag van Citroën aan mij was om een auto te ontwerpen die Citroën-liefhebbers zou aanspreken maar die ook aantrekkelijk was voor niet-Citroënrijders.”

“Het BX-project heb ik uitgevoerd onder grote tijdsdruk. Dat is natuurlijk ook niet zo gek: Citroëns eigen designteam had twee jaar lang gewerkt aan ontwerpen die de directie niet bevielen, dus de tijd begon te dringen. Het ontwerpcentrum van Citroën heb ik omwille van de tijdsdruk dan ook nooit bezocht, ik heb hun eigen ontwerpen nooit gezien en ik heb ook geen contact gehad met Citroëns eigen designers. Die zullen mij trouwens wel als concurrent hebben gezien. Stel je voor: je hebt twee jaar aan een ontwerp gewerkt en de directie zegt dan dat het niet goed is en laat een buitenstaander een nieuw ontwerp maken! Maar ja, ik werd natuurlijk ook niet ingehuurd om vrienden te maken.”

De enorme tijdsdruk is ook terug te zien in het verdere verloop van het project. Gandini: “We moesten snel werken, voor de BX heb ik nauwelijks schetsen gemaakt en ben ik meteen met modellen begonnen. In augustus kreeg ik de opdracht en in november had ik mijn ontwerp klaar in de vorm van een model van het exterieur op ware grootte. Dit soort snelle klussen deed ik het liefst: jezelf niet teveel vragen stellen, maar gewoon aan de slag en raak schieten. Ik denk zelfs dat het resultaat beter is als je maar weinig tijd hebt.”

Gandini doet er nog een schepje bovenop: “Over de reacties van Citroën op mijn ontwerp kan ik niks vertellen, omdat ik er niet bij was. Het model was klaar en is met een vrachtwagen naar Parijs gestuurd. We maakten het ontwerp en stuurden de factuur en dat was het. Pas bij de presentatie van de BX in 1982 zag ik het eindresultaat.”

Uiteraard komt ook het ontwerp van de Reliant FW11 en de Volvo Tundra ter sprake - twee door Gandini ontworpen auto’s die qua stijl sterk op de BX lijken. Altijd wordt beweerd dat hij deze ontwerpen als blauwdruk heeft gebruikt voor zijn ontwerp van de BX. Gandini: “In de tweede helft van de jaren ’70 begonnen scherpe, gedefinieerde lijnen hip te worden in autodesign. Het was een beetje de tijdsgeest, het was de style du moment. Die scherpe lijnen waren in die tijd bovendien ook ons handelsmerk. Autofabrikanten kwamen naar Bertone omdat ze die lijnen gezien hadden in onze showcars op autotentoonstellingen, en ook zulke ontwerpen wilden. Bij de BX is deze scherpe stijl gemengd met enkele Citroën-kenmerken. Het is absoluut niet waar dat er ontwerpen gerecycled werden. Natuurlijk neem je wel eens een element of een detail uit een vorig ontwerp over, maar er werden geen ontwerpen hergebruikt.”

“De Reliant herinner ik me eerlijk gezegd nog maar vaag. Dat project is uiteindelijk niet doorgegaan. Wat de Tundra betreft: we hadden goede contacten met Volvo eind jaren ’70, en om die te verstevigen hebben we besloten om de Tundra showcar te maken. Dat is in dezelfde periode geweest als waarin we aan het BX ontwerp hebben gewerkt, de Volvo kwam hooguit enkele maanden later. Er is inderdaad een sterke gelijkenis, maar als je onder tijdsdruk een auto moet ontwerpen in een bepaalde stijl, en kort daarna weer een, van ongeveer dezelfde grootte, dan heb je niet altijd tijd om een nieuwe studie te maken. Dan lijken ze op elkaar. Overigens heeft voor zover ik weet noch Citroën noch Volvo moeilijk gedaan over deze gelijkenis.”

In 1979 vertrok Gandini bij Bertone om voor zichzelf te beginnen. “Later heb ik nog wel eens contact gehad met Citroën, maar niet over het BX project, dat heeft Citroën zelf verder uitgewerkt. Men is trouwens zeer dicht bij mijn oorspronkelijke ontwerp gebleven. Waarschijnlijk had men zo veel haast dat er ook weinig tijd was om nog veel te veranderen. De BX is echt gebleven zoals ik ‘m bedacht had en dat gebeurde niet vaak.”

Gandini heeft zelf twee BX’en gehad. “Ik vond het fijne auto’s, al voelden ze wel wat fragiel en licht aan, bij bijvoorbeeld het dichtslaan van de portieren. In Italië hadden we een poosje een reclamespot met een zwarte BX en daarin vond ik de auto wel goed tot zijn recht komen. Die spot was alleen zo vaak op TV dat het na een poosje begon te vervelen en ik er zelfs door vrienden op werd aangesproken.”

Tot slot: hoe kijkt Marcello Gandini tegenwoordig terug op ‘zijn’ BX? Staat het model in zijn persoonlijke top tien van meest geslaagde creaties? Gandini glimlacht weer even: “Ik heb het omgekeerde, ik heb een lijstje met ontwerpen waar ik het minst trots op ben. De BX staat ook in die lijst, maar wel op een acceptabele plaats hoor.”

Ben je nieuwsgierig geworden naar het BX-boek van Citrovisie? Hou dan dit topic in de gaten en kijk ook eens op facebook.com/citrovisie.

tekst en foto’s: t_vanderzanden